بررسی پروژه انتقال آب بهشت آباد

بسمه تعالی
با یاری پروردگار مهربان، در روز دوشنبه مورخ ۹۸/۰۴/۰۳ انجمن دیده بان جلگه سبز خوزستان با همکاری دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز، ساعت ۱۳ لغایت ۱۵ موفق به برگزاری نشست رسانه ها و مردمی با موضوع *بررسی پروژه انتقال آب بهشت آباد* گردید.
در این نشست ۴ تن از اساتید خبره عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز به همراه وکیل پایه یک دادگستری به بررسی این پروژه تنش آفرین پرداختند.
ابتدا شبنم قنواتی زاده دبیر برگزاری نشست، با ذکر مقدمه ای به معرفی این پروژه پرداخت و با اشاره به نظر وزیر نیرو دکتر رضا اردکانیان در خصوص نهایی شدن اظهار نظر در مورد این پروژه در هفته جاری، حساسیت بررسی و اظهار نظر کارشناسی دانشگاهی را متذکر شد. در ادامه هر کدام از اساتید دانشگاه با ایراد نقطه نظرات فنی و کارشناسی خود از اساس اجرای چنین پروژه هایی را فاقد توجیه اقتصادی، زیست محیطی، امنیتی، اجتماعی و … دانسته و هشداری جدی به مسوولین ذیربط و مخصوصا وزارت نیرو و سایر تصمیم گیرندگان در این حوزه دادند.
در ادامه به پرسش های مکتوب حاضرین در جلسه، پاسخ داده شد و در آخر هر کدام از اعضای حاضر در نشست، نامه ای کارشناسی در مخالفت با اجرای این طرح عظیم انتقال آب (که سبب نابودی سرزمین پایین دست خواهد شد) را خطاب به *رئیس تشخیص مصلحت نظام* (با رونوشت هایی به روسای سه قوه)، امضا نمودند و جلسه با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد به پایان رسید.
گزیده ای از مطالب مطروحه در نشست به قرار زیر است:
دکتر مهدی قمشی عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز دانشکده -مهندسی علوم آب :طرح‌های انتقال آب، از نظر علمی توجیه ندارند، اظهار کرد: در این طرح‌ها هیچ دلیل درستی دیده نمی‌شود؛ از وزارت نیرو انتظار داریم، دلایل خود را بیان کند و حداقل جامعه علمی را متقاعد کند که متاسفانه هیچ دلیل علمی ارائه نشده است.
وی گفت: چند شرط برای انتقال بین حوضه‌ای آب وجود دارد؛ یکی از اصول این کار این است که در منطقه مقصد باید مدیریت مصرف آب انجام شود که برای مثال صنایع را از منابع آب شیرین بی نیاز کنند، الگوی کشت را تغییر دهند تا راندمان مصرف اب افزایش یابد.
مشاور استاندار خوزستان در امور آب عنوان کرد: اگر همه این کارها در مقصد انجام شد و به نتیجه رسید، به گام دوم بررسی طرح باید فکر کرد و آن هم بررسی شرایط منطقه مبدا است تا مشکلی برای مبدأ به وجود نیاید؛ اصل دیگر این است که در حوضه آبراهه، نیز ملاحظات محیط زیستی رعایت شود؛ مسوولان وزارت نیرو باید بگویند که با وجود اینکه وضعیت ابراهه کرخه و کارون از نظر محیط زیستی اسف بار است و مدیریت تقاضا و مصرف در مقصد انجام نشده، با چه توجیهی، این پروژه را انجام می‌دهند.
وی با اشاره به پدیده گرد‌وغبار، کیفیت آب شرب و حق‌آبه تالاب‌ها به عنوان ۳ مشکل خوزستان در اثر طرح‌های سابق انتقال آب، افزود: نمی‌شود که از منطقه‌ای با بحران آب، به منطقه‌ای دیگر برای توسعه کشاورزی و برنج‌کاری، انتقال آب صورت گیرد.
قمشی افزود: از معیارهای یونسکو‌ این است که حتی اگر هم سه شرط مذکور رعایت شده باشد، این طرح نباید بین منطقه مبدا و مقصد، مشکلات اجتماعی ایجاد کند چرا که به صلاح کشور نیست؛ علاوه بر این مسوولان باید به مردم هم توضیح دهند و تضمین دهند که در آینده دچار مشکل نخواهند شد.
وی بیان کرد: باوجود انتقال آب با حجم یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب در ثانیه از کارون به استان اصفهان هنوز مشکل آب در این استان حل نشده است؛ این موضوع نشان می‌دهد ادامه این پروژه‌ها نیز به شکست می‌انجامد. سیلاب ۹۸ نباید توجیه گر اقدام فعلی و ادامه پروژه‌های انتقال آب باشد، عنوان کرد: سیلاب یک اتفاق استثنایی بود و برنامه ریزی منابع آب بر اساس اتفاقات استثنایی و سیلاب‌ها، توجیه علمی ندارد. با بیان اینکه برای انتقال هر مترمکعب آب بیش از ۳ هزار تومان هزینه می‌شود، گفت: این طرح‌ها توجیه اقتصادی ندارد و از نظر آب شرب هیچ منطقه‌ای در کشور مشکل ندارد و با مدیریت صحیح مشکلات آنها قابل حل است؛ این طرح ها به اسم شرب و به کام صنعت و کشاورزی خواهد بود.
حجم فعلی انتقال آب: ۱/۳ میلیارد مترمکعب
وی بیان کرد: هم اکنون ۱/۳ میلیارد مترمکعب از سرشاخه‌های کارون انتقال داده می‌شود و ۱/۲ میلیارد مترمکعب در دستور کار است؛ سرشاخه‌های کوهرنگ و بهشت آباد باکیفیت ترین اب کارون است که با انتقال آنها، باعث کاهش کیفیت اب کارون می‌شود.
مشاور استاندار خوزستان گفت: مسؤولان استان کرمان از همین الان برای توسعه باغات پسته با استفاده از طرح انتقال آب ونک -سولگان برنامه ریزی کرده‌اند، حال اگر کشاورزان این منطقه با صرف هزینه‌های بالا در صدد توسعه باغات خود برآیند و پس از چند سال امکان رساندن آب به این منطقه به وجود نیاید باید منتظر پیامدهای اجتماعی در آن استان نیز باشیم.

دکتر علی محمد آخوندعلی عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز -دانشکده مهندسی علوم آب  نیز در این نشست با بیان اینکه در عالم طبیعت هرچیزی سر جای خود قرار داده شده است، اظهار کرد: در زمستان‌ها برف روی کوه‌ها می‌نشیند و در تابستان ذوب شده و ۴۰ درصد آن حدوداً به پایین دست هدایت می‌شود که سهم پایین دست است اما سدها و سایر پروژه‌های انتقال اب را بشر به وجود اورده و نظم طبیعت را برهم زده است.
وی اصرار مسوولان بر اجرای طرحی غلط که مصیبت به بار می‌آورد را تعجب آور عنوان کرد و گفت: حداقل حدود یک سوم جریان هر رودخانه سهم مصارف محیط زیستی است حال انکه عملا این‌گونه نیست.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: میزان آورد آب رودخانه کارون تا ۶۰ سال پیش ۲۰ میلیارد مترمکعب در سال بوده و از حدود ۱۷ سال پیش به ۱۴ میلیارد مکعب کاهش یافته و در سال گذشته به حدود هفت میلیارد مترمکعب رسید.
وی بیان کرد: حجم مخزن سد تونل بهشت آباد ۱.۶ میلیارد متر مکعب در سال است که ۵۰۰ میلیون مترمکعب آن غیر قابل دسترس و مابقی منتقل می‌شود که با آبگیری این سد عملاً تمام آب سرشاخه‌های کوهرنگ و بهشت آباد منتقل می‌شود.
اخوندعلی گفت: هم اکنون بعد از وقوع سیلاب نیز در مناطق سیل‌زده مانند دشت ازادگان و حمیدیه با مشکل اب شرب مواجه هستیم، مسوولان به عدم محدودیت در الگوهای کشت تابستانه امسال وعده دادند اما ایا می‌توانند ان را اجرا کنند؟
وی بیان اینکه نباید تمام مشکل شوری اب کارون را متوجه سد گتوند کرد، اظهار کرد: طبق مطالعات انجام شده، اورد اب کارون در سال‌های گذشنه به دلیل پروژه انتقال آب به تدریج کاهش یافته که این از علل افزایش شوری آب است.
این استاد دانشگاه گفت: هزینه‌های هنگفت انتقال کرخه برای مصارف شرب اهواز و سایر شهرها، از نتایج پروژه‌های انتقال اب کارون است.

دکتر نواح عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز -دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی بیان نمود که من در شگفتم که چرا مسائل محیط زیستی استان از قبیل انتقال آب و پدیده ریزگردها، سیل و … چرا تبدیل به یک مطالبه عمومی نمی شود و چرا نسبت به استان های دیگر ما از منافع به خطر افتاده استان دفاع نمی کنیم؟ چرا در استان اصفهان کشاورزان و نمایندگان مجلس همسو با هم اعتراض می کنند و جواب هم می گیرند ولی در استان خوزستان ولی مشکلی که ما داریم این است که این مطالبات تبدیل به خودآزادی جمعی نمی شود که مردم بیایند و از منافعشان دفاع کنند و نگذارند اینگونه وضعیت استانشان درگیر مشکلات متعدد و متنوع گردد. اوضاع اجتماعی اینجا خیلی بد است و این مطلب باعث می شود چرخه ای از تغییرات از عدم اشتغال، مهاجرت، نزول سطح فرهنگی و نابهنجاری های متعدد اجتماعی ایجاد گردد و در نهایت ما به جای اینکه به فکر حل مساله باشیم به دنبال این هستیم که هر کدام چمدان خود را برداشته و ترک دیار کنیم.
مشکلات در قبل از انقلاب به این شکلی که در این ۴۰ سال تشدید شده، وجود ندارد. در پیش از انقلاب، آبادان، اهواز و شهرهایی در خوزستان وجود دارند که مهاجرپذیرند و ثروت پذیرند. از اقصی نقاط کشور مردم برای تفریح، سرمایه گذاری و … به این شهرها وارد می شوند و سبب رونق روزافزون این مناطق مرزی می گردد. پرسش این است که چرا سطح نارضایتی مردم مخصوصا پس از جنگ تحمیلی و عمدتا پیامدهای ناشی از فعالیت های دو صنعت نیرو و نفت در استان، افزایش می یابد؟
مثلا در خصوص سیلاب آسیبهایی همچون سیلاب و انسجام، سیلاب و بنیاد خانواده، سیلاب و مهاجرت، سیلاب و … قابل طرح و بررسی است.
در بعد از دوران جنگ تحمیلی مشخصا دو صنعت ملی نیرو و نفت زندگی مردمان خوزستانی را تحت الشعاع خود قرار داده است و از قبل این دو صنعت سودی به استان برگردانده نمی شود و فقط تحت عنوان صنایع و ثروتهای ملی سبب تولید سود و ثروت شده و این پول ها به تهران منتقل شده و از این درآمد، چیزی عاید استان خوزستان نمی شود که لااقل تا اندازه ای میزان نارضایتی را کاهش دهد!
این امر می تواند در حوزه های مختلفی در خوزستان سرمایه گذاری شود مانند: بهداشت، اشتغال، رفاه.
به عقیده من مسوولین ما چیزی به عنوان فکر را در برنامه کاری خود ندارند. مطالب علمی مطرح شده در دانشگاه ها در حوزه های مختلف می تواند راهگشا و راهنمای مسوولین در سطوح رده بالای مملکت باشد. آیا گوش آنان این مطالب و ادله علمی را می شنود؟!
نگاه مسوولین مشخص نیست.
امیدواریم که با انتخاب نمایندگانی آگاه که توانمند در دفاع از منافع استان باشند بتوانیم از رویایی مردم و دولت در آینده ای نزدیک جلوگیری نماییم.
اولین مساله ای که از آسیبهای جدی انتقال آب مردم پایین دست با آن مواجه خواهند شد اشتغال است. اشتغال سنتی سالیان متمادی، کشاورزی، دامداری، باغداری و نخیلات مردم تحت الشعاع قرار گرفته و منجر به ترک زمین های خود شده و به حاشیه شهرها مهاجرت کرده و سبب گسترش حاشیه نشینی و گاه مرکز نشینی منجر خواهد شد و در موج های متعدد گاه حاشیه و متن شهرها جابجا خواهد شد و در ادامه شهرنشینان قبلی اقدام به مهاجرت به مکان های دیگری می گیرند و شهرها روز به روز بر فقر فرهنگی و اقتصادی شان افزوده خواهد شد. در انواع جرم های رو به رشد در همین اهواز و چندی پیش برای دزدیدن حتی یک گوشی چند نفر یک جوان را با قمه تهدید و منجر به جرح می گردند و این شیوه شیوع جرم در سطح شهرها نشان از فقر فرهنگی دارد و بدنبال آن سطح مطالبه گری کاهش خواهد یافت چون جامعه آگاه مطالبه گر بدلیل این حاشیه نشینی و شیوع ناامنی در محل زندگیشان مجبور به مهاجرت و ترک دیار شده اند.
حتی در مساله سیلاب بارها متذکر شدیم که روستائیان موقت اسکان داده شده در شهرها و مشخصا اهواز، دیگر حاضر به بازگشت به روستاهای خود نخواهند شد و ما در آینده ای نه چندان دور، شاهد موج انواع نابهنجاری های اخلاقی، اشتغال، جنسی، … خواهیم بود.
بغیر از تنزل فرهنگی، گسترش فقر هم با خودش نوعی از ناآرامی را به همراه می آورد. مسائل قومی هم در استان بسیار پررنگ است که متاسفانه دامن زده می شود همچنان که در مساله سیل، در برخی مناطق تنش ها و درگیری های قومی ایجاد شد یعنی سیل بعنوان یک پدیده طبیعی در برخی جاها به یک مساله اجتماعی تبدیل شد. غول آسیب غلبه قومی بسیار می تواند ویرانگر و متزلزل کننده باشد. نکته مهم تر در مناطق مرزی است. ما در زمان جنگ امنیت مرزها را از دست دادیم. در پیش از جنگ، در طرفین مرزها مردمانی که رابطه خویشاوندی داشتند زندگی می کردند و روابطی هم برقرار یود. و نوعی زیست اجتماعی و اقتصادی داشتند و همزمان به سبب حضور در مرزها، از مرزها محافظت می کردند. از زمان جنگ این رابطه گسست. سکونتگاه های مرزی از بین رفت و بسیاری از ساکنین مرزی به شهرهای مرکزی کشور نقل مکان کرده اند.
بنده پیشنهاد می کنم متولیان برگزاری چنین نشست هایی، فعالیت های خود را بر آگاهی بخشی عمومی متمرکز نمایند. دولت مستقل از نیاز استان، اقدام به تصمیم سازی می نماید.مردم باید نیازهایشان را هم از مسئولین دولتی و هم از نمایندگان مطالبه نمایند. که چرا نمایندگان استان مشابه مطالبه گری های موفق استان اصفهان را پیشه نمی کنند؟ حتی مطلع هستیم که نمایندگان استان چهارمحال و بختیاری هم مواضع و مطالبه گری های قوی تری نسبت به خوزستان داشته اند.!
ما با داشتن قریب ۲۱ شهرستان و تعداد ۱۸ نماینده می توانیم ازین پتانسیل های بالقوه کمک بگیریم و در اقدام بعدی با توجه به شرایط ویژه استان، آگاهی بخشی را اشاعه نماییم. این مجموعه در شرایط عادی، شرایط حساس و ویژه ای را دارد و در شرایط غیر عادی، عناصر بحرانی را در خودش پرورش می دهد و ارتقا سطح آگاهی و مطالبه گری منطقی می تواند بسیار راهگشای حل مشکلات باشد.
دکتر کاشفی پور عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز-دانشکده مهندسی علوم آب نیز اظهار کرد: تونل بهشت اباد یکی از طرح‌های بسیار پرهزینه است و به جای آن می‌توان چندصدهزار هکتار زمین کشاورزی را ابیاری تحت فشار کرد تا استفاده بهینه‌ای از آب داشته باشیم؛ در خوزستان ۲ میلیون هکتار زمین قابل کشت داریم اما اکنون در زمین‌های درحال کشت هم کمبود وجود دارد.
وی افزود: حق‌آبه خلیح فارس و اروندرود باید رعایت شود تا در زمینه مالکیت آن مشکلی ایجاد نشود؛ از سوی دیگر با پیش روی آب دریا، میزان شوری اب در شهرهای جنوبی افزوده می‌شود.
کاشفی با اشاره به ادعای انتقال آب برای مصارف شرب، عنوان کرد: کوهرنگ ۱ و ۲ و ۳ اکنون در حال انتقال آب کارون است اما به فرض نداشتن قطره ای آب در اصفهان، میزان آب انتقالی از تونل بهشت آب، ۲و نیم برابر مصرف بهداشتی و شرب کل استان اصفهان است.
وی گفت: انتقال آب، انتقال معضلات از منطقه‌ای به منطقه دیگر است؛ مردم بر اساس این پروژه‌ها اقدام به ایجاد باغات می‌کنند که درصورت کاهش آب انتقالی، مردم استان‌های فلات مرکزی نیز درگیر مضلات اجتماعی خواهد شد؛ استان‌های فلات مرکزی سرشار از معادن  است که دولت باید به جای  به‌جای  توسعه کشاورزی و صنایع آب‌بر، بهتر است این معادن را توسعه دهد؛ اخیرا به اصفهان رفتم و مشاهده کردم که در بسیاری از مناطق، مدیریت مصرف وجود ندارد و آب در فضای سبز گسترده آن جریان داشته و ابیاری تحت فشار انجام نمی‌شود.
دکتر بدر سودانی وکیل پایه یک دادگستری و مدرس دانشگاه نیز در این نشست، گفت: داده‌های غلطی در سیل اخیر داده شده که موجب کاهش اعتماد می‌شود.
وی افزود:‌ در مباحث حقوقی، خطاها چند نوع است؛ خطاهای غیرعامدانه نیز مسؤولیت دارد؛ خطاهایی نیز که بدون احتیاط و پیش‌بینی انجام شود مسوولیت کیفری و حقوقی خواهد داشت مانند تصادفات؛ در زمینه پروژه‌های انتقال آب نیز که اساتید علمی همگی با آن مخالف هستند، اصرار بر اجرای آن از سوی مسوولان فراتر از خطا است.
وی با بیان اینکه معضل خشکی کارون باید به یک مسئله ملی تبدیل شود، بیان کرد: این تصمیم یا به‌علت نفع شخصی و بخشی‌نگری و یا برای صدمه به کشور و نظام است؛ برای مباحث مربوط به آب باید قوانینی تدوین شود چرا که به ویژه در استان‌های استراتژیک مرزی می‌تواند بحران‌های امنیتی جبران‌ناپذیری ایجاد کند.
وکیل پایه یک دادگستری با اشاره به ریاست آیت الله رئیسی بر قوه قضائیه و نگاه ویژه وی در خصوص مسائل اجتماعی، گفت: بحران آب کم اهمیت تر از فسادهای اقتصادی نیست و از قوه قضاییه می‌خواهیم به این مسئله ورود کند.
سودانی بیان کرد: پروژه‌های انتقال آب کارون موجب گسترش فقر و حاشیه نشینی شده که تبعاتی همچون افزایش جرایم و پرونده‌های ورودی به قوه قضاییه داشته است و برای نیروی انتظامی و قوه قضاییه  نیز مشکل ساز شده است.
روابط عمومی انجمن دیده بان جلگه سبز خوزستان-۹۸/۰۴/۰۳