آیا سن بالا به تنهایی عاملی برای ابتلا به کروناست؟ / کدام گروه سنی خطر مرگ بیشتری داند؟

از زمان شروع اپیدمی کرونا در ۲۹ دسامبر سال ۲۰۱۹ تا امروز که بیش از یک میلیون و چهارصد هزار نفر در سراسر جهان مبتلا به کووید ۱۹ شده‌اند، مطالعات مختلفی به توصیف ویژگی‌های اپیدمیولوژیک بیماران مبتلا پرداخته‌ شده است.

بیش از دو ماه است که ویروس منحوس کرونا بر زندگی مردم سایه انداخته است و با گسترش آن تاکنون حدود ۹۰ هزار نفر در کشورمان به این ویروس مبتلا شده‌اند که علی‌رغم بهبودی حدود ۷ هزار نفر از آنها، ۵ هزار بیمار جان خود را از دست داده‌اند.

شیوع این ویروس برای هر قشری از جامعه نگرانی‌هایی را به وجود آورده است و اکثر قریب به اتفاق افراد جامعه در تلاش هستند تا با رعایت نکات و توصیه‌های لازم از شر این ویروس در امان بمانند اما شاید برخی از سؤالات و دغدغه‌های شهروندان این باشد که آیا سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به شکل شدید بیماری کرونا هستند؟ آیا سن بالا به تنهایی یک عامل خطر برای ابتلا به بیماری کرونا محسوب می‌شود؟ و اصلاً کدام گروه سنی خطر مرگ بیشتری دارد؟

دکتر احمد دلبری، الهام هوشمند، محمد ساعتچی در مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به این پرسش‌ها پاسخ داده‌اند که آنها را با هم می‌خوانیم:

از زمان شروع اپیدمی کرونا در ۲۹ دسامبر سال ۲۰۱۹ تا روز ۸ آوریل ۲۰۲۰ (۲۰ فروردین ۹۹) که بیش از یک میلیون و چهارصد هزار نفر در سراسر جهان مبتلا به کووید ۱۹ شده‌اند، مطالعات مختلفی به توصیف ویژگی‌های اپیدمیولوژیک بیماران مبتلا پرداخته‌ شده است.

یافته‌های این مطالعات نشان دهنده دامنه گسترده سنی این بیماری از ۲ سال تا بالای ۸۰ سال بوده، اما نکته مشترک اکثر این مطالعات گزارش میانگین سنی بالای ۵۰ سال در بسیاری از بیماران بستری در بیمارستان بوده است. بنابراین مهترین مسئله‌ای که ذهن عموم مردم و ارائه دهندگان سلامت را به خود معطوف کرد، ریسک بالای ابتلا در سالمندان و همچنین بروز بالای مرگ در این گروه سنی است.

ولی آیا سن بالا به تنهایی خود یک عامل خطر برای ابتلا به و مرگ ناشی از کرونا است؟ این سوال را می‌توان اینگونه پاسخ داد که افراد مسن دارای بیماری‌های مزمن از قبیل بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری ریوی، دیابت ، سرطان و فشار خون بالا بوده که در معرض خطر جدی تر بیماری ۱۹-COVID و مرگ ناشی از آن قرار دارند با افزایش سن شاهد شیوع بیشتر بیماری‌های مزمن غیر واگیر هستیم و این بیماری‌ها به نوبه خود منجر به کاهش قدرت سیستم ایمنی سالمندان می‌شود.

اثر برهمکنش افزایش سن و تضعیف سیستم ایمنی و از سوی دیگر ریسک بیشتر بیماری‌های مزمن در این سنین، سالمندان را به عنوان مهمترین گروه در معرض خطر ابتلا و مرگ ناشی از کرونا مطرح کرده است. در جدیدترین مقاله منتشر شده از ۱۵۹۱ بیمار مبتلا به ۱۹-Covid و بستری شده در ICU در کشور ایتالیا ۹۶۰ بیمار (۶۰ درصد) بیش از ۶۰ سال سن داشتند و افراد ۶۰ تا ۷۰ سال بیشترین تعداد مبتلایان بستری شده را به خود اختصاص داده بودند.

در کل نمونه مورد بررسی ۶۸ درصد بیماران حداقل به یکی از بیماری‌های مزمن مبتلا بودند. در این بیماران، پرفشاری خون بیماری قلبی – عروقی و هایپرکلستروما به ترتیب با ۴۸، ۲۱ و ۱۸ درصد شیوع، فراوان ترین بیماری‌های مزمن بود؛ این مقادیر در سنیین ۶۱ تا ۷۰ سال به ترتیب ، ۵۱، ۲۳ و ۲۴ درصد بود که می‌تواند توجیه کننده شیوع بالاتر کرونا در این گروه سنی باشد. همچنین همه بیماران مسن تر از ۸۰ سال حداقل به یک بیماری مزمن مبتلا بودند.

نگاهی به آمار مرگ و میر ناشی از کرونا در بیماران بستری نشان می‌دهد شیوع فشار خون بالا در بین بیمارانی که در بخش مراقبت‌های ویژه فوت می‌کنند ( ۶۳ درصد) در مقایسه با بیماران ترخیص شده از بخش مراقبت‌های ویژه بیشتر است (۴۰ درصد) (اختلاف ۲۳ درصد ).

همچنین در مقایسه با گروه سنی ۶۱ تا ۷۰ سال بدون پرفشاری خون، در گروه سنی ۶۱ تا ۷۰ سال مبتلا به پرفشاری خون رخداد مرگ دو برابر بیشتر مشاهده شده است. (۴۲ درصد در مقابل ۲۳ درصد) میانگین سنی بیماران دارای شکل شدید بیماری و بستری در آی سی یو ۶۲ سال است که با میانگین سنی مبتلایان غیر بستری تفاوت زیادی ندارد.

در مطالعات مرور سیستماتیک نیز میانه سن مبتلایان حدود ۶۰ سال گزارش شده است . اخیرا در یک مطالعه متاآنالیز با بررسی بیش از ۷۰۰۰ بیمار بستری مبتلا به ۱۹-covid و با دامنه سنی ۴۰ تا ۸۰ سال ، پرفشاری خون شایعترین بیماری زمینه‌ای در بیماران گزارش شده بود که بین ۵ تا ۳۰ درصد شیوع آن متفاوت بود. در این مطالعه پس از پرفشاری خون، بیمار‌ی‌های قلبی عروقی، مصرف سیگار و دیابت در جایگاه‌های بعدی بودند.

این یافته ها نشان می‌دهد سن به تنهایی یک عامل خطر بزرگ برای ابتلا به شکل شدید بیماری نیست و همانگونه ذکر شد ابتلا به حداقل یکی از بیماری‌های مزمن این شرایط پیچیده تر را در سالمندان رقم زده است . این نتیجه در مطالعات اولیه از چین به عنوان مبدأ کرونا نیز نشان داده شد که در بعضی مطالعات تا حدود ۷۵ درصد افراد نیازمند بستری در ICU حداقل به یکی از بیماری‌های مزمن مبتلا هستند که در این میان پرفشاری خون نقش پررنگی از سایر بیماری‌ها دارد و پس از آن از می‌توان به بیماریهای قلبی عروقی و دیابت اشاره کرد.

با توجه به اهمیت حفاظت بیشتر از سالمندان و به خصوص سالمندان دارای بیماریهای مزمن چه توصیه‌های برای پیشگیری در این گروه در معرض خطر می‌توان ارائه داد؟

این توصیه‌ها را می‌توان در دو دسته توصیه‌های عمومی و اختصاصی برای سالمندان و مراقبین از آنها بیان کرد:

توصیه‌های عمومی : آن دسته از رفتارهای بهداشتی است که برای عموم جامعه و در هر گروه سنی توصیه شده و انجام آن برای پیشگیری از کرونا الزامی است مانند شست و شوی دست‌ها به مدت ۲۰ ثانیه، پرهیز از لمس سطوح در مکان‌های عمومی، پرهیز از حضور در مکان‌های شلوغ و پرجمعیت مانند مراکز خرید، وسایل حمل و نقل عمومی، زیارتگاه‌ها و مساجد و تجمعات و همچنین دست نزدن به صورت، چشم‌ها، بینی و گو‌ش‌ها به خصوص در زمان‌های خارج از منزل.

توصیه‌های اختصاصی: علاوه بر موارد فوق به عنوان اصولی اساسی در پیشگیری از کرونا توجه به موارد زیر به عنوان حفاظت‌های اختصاصی‌تر در سالمندان الزامی است:

با توجه به شیوع بیشتر بیماری‌های مزمن در سالمندان و ضرورت ماندن در خانه، تهیه و نگهداری دارو در منزل به مقدار کافی توسط مراقبین ضروری است. در برخی از کشورهای پیشرفته جهان و از جمله آمریکا، داروخانه‌های آنلاینی وجو دارد دارد که با دریافت نسخه‌های معتبر، داروهای مورد نیاز افراد و به خصوص سالمندان را تهیه کرده و با ارسال به درب منزل از مراجعه حضوری سالمندان در داروخانه‌ها پیشگیری کرده‌اند.

در صورت بروز تب و سایر علایم خفیف از حضور و ویزیت سالمندان در مراکز بهداشتی و و درمانی خودداری کنید. در این شرایط، با ارائه دهنده خدمات درمانی با پزشک مطلع تماس بگیرید و ضمن آگاه کردن آنها از علائم خود، دستور العمل‌های آنها را دنبال کنید.

ضد عفونی واکر، عصا، عینک و سمعک به عنوان پرکاربرد ترین وسایل کمکی در سالمندان باید به صورت ویژه‌ای توسط سالمندان و مراقبین از آنها مورد توجه قرار گیرد.

عدم حضور در مراکز خرید و تهیه مایحتاج روزانه زندگی توسط مراقبین و فرزندان سالمندان / یک راه مهم برای کاهش خطر ابتلا به کرونا در اعضای سالمند خانواده محدود کردن بازدیدهای حضوری است. اگرچه این عدم حضور برای سالمندان وابسته، فرزندان و نزدیکان از نظر روانی تأثیرات منفی بر روح و سلامت روانی آنها خواهد گذاشت.

در یکی از گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت که مشکلات روانی در حین اپیدمی کرونا پرداخته است عصبانیت، استرس، آشفتگی در سالمندان و به خصوص افراد مبتلا به زوال عقل را مورد توجه قرار داده و حمایت‌های عملی و عاطفی از طریق خانواده‌ها و متخصصان بهداشت و درمان را پیشنهاد و توصیه کرده است.

در زمان اپیدمی حضور در مساجد و اماکن مذهبی ممنوع است و از سویی حضور در مساجد و اجتماعات مذهبی اغلب بخش بزرگی از زندگی اجتماعی افراد سالمند را تشکیل می‌دهد، بنابراین فرزندان یا مراقبان افراد سالمند باید کمک کنند تا این افراد به سرویس‌های آنلاین دسترسی پیدا کنند و از این طریق آرامش معنوی بیشتری برای آنها ایجاد کنند و آموزش نحوه برقراری ارتباط تصویری با دیگران با استفاده از تلفن‌های هوشمند، لپ تاب یا تبلت به سالمندان برای ارتباط بیشتر با فرزندان و همسالان برای جلوگیری از خروج این افراد از منزل .

واگذاری مسئولیت‌هایی به سالمندانی که در منزل هستند، تا احساس مفید بودن داشته باشند. فعالیت‌هایی از قبیل ساماندهی عکس‌های قدیمی و یادگاری‌های گذشته، گوش دادن به موسیقی‌های خاطره انگیز دوران جوانی و بازگویی خاطرات و تجربیات گذشته آموزش آشپزی و غیره.

باید توجه به الزام عدم خروج از منزل تمام آموزش‌های لازم در مورد فعالیت‌هایی از قبیل تماس با تاکسی تلفنی و اینترنتی، غذای فوری و در خواست مراقبت‌های پزشکی به سالمند داده شود و سالمندان نیز در فراگیری این موارد در روزهای قرنطینه کوشاتر باشند.

نتیجه گیری:

براساس یافته‌های مطالعات اپیدمیولوژیک در کشورهای با شیوع بالای کرونا، سن بالا به تنهایی یک عامل خطر برای ابتلا به کرونا نیست و ابتلا به پرفشاری خون، بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و هاپیر کلسترومیا مهمترین عوامل خطر ابتلا به کرونا در سالمندان محسوب می‌شود.

این بیماری‌ها با تضعیف سیستم ایمنی سالمندان، شرایط ابتلا و حتی اشکال شدید و کشنده بیماری را فراهم می‌کنند. با توجه به خطر بالای توصیف شده در این گروه سنی، توصیه‌هایی در دو سطح عمومی و اختصاصی توسط سازمان جهانی بهداشت، متخصصین سالمندی و متخصصین بهداشت برای پیشگیری از ابتلا بیان شده است که رعایت و اجرای قاطع آن توسط سالمندان و مراقبین احتمال خطر ابتلا در سالمندان را کاهش خواهد داد.