اختصاص بودجه برای آبخیزداری های کشور

هوشنگ جزی در حاشیه سفر به خوزستان به منظور بازدید از طرح های آبخیزداری در گفت وگو با خبرنگار شبکه خبری خوزستان اظهار داشت: در سه سال اخیر (از سال ۹۷ تا کنون) اختصاص اعتبارات صندوق توسعه ملی به پروژه‌های آبخیزداری کشور مورد توجه قرار گرفت، بر همین اساس در سال ۹۷ در حدود هفت هزار میلیارد ریال (۲۰۰ میلیون دلار) و در سال ۹۸ حدود ۲۱ هزار میلیارد ریال (یک هزار و ۵۰۰ میلیون یورو) با توجه به نرخ ارز از محل اعتبارات صندوق ملی به آبخیزداری اختصاص یافت که صد درصد تخصیص داده شده و پروژه‌ها از پیشرفت فیزیکی خیلی خوبی برخوردار هستند.

وی افزود: پروژه‌های آبخیزداری در سال جاری از لحاظ سطح یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از حوزه‌های آبخیز کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد که ۱۱ هزار میلیارد ریال اعتبار از محل صندوق توسعه ملی برای آنها پیش بینی شده، البته هنوز این اعتبار تخصیص داده نشده است.

به گفته وی، با وجود عدم ابلاغ اعتبارات امسال، تمام استان‌ها پیمانکاران خود را انتخاب کرده و پیشرفت فیزیکی اقدامات در استانهای کشور ۲۵ تا ۳۰ درصد است و همکاران نگذاشتند پروژه‌ها متوقف شود.

دبیر ستاد هماهنگی اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری کشور اضافه کرد: در سال ۹۷ در ۱۹۵ حوزه آبخیز کشور، در سال ۹۸ حدود ۹۵۰ حوزه آبخیز و امسال نیز حدود ۵۹۴ حوزه آبخیز در تمام استان‌ها تحت پوشش پروژه‌های آبخیزداری قرار گرفته است.

وی ادامه داد: پروژه‌هایی که در سال های ۹۷ و ۹۸ آغاز شده همچنان ادامه دارد، بخصوص در حوزه‌های بحرانی و سیل خیز که با فرسایش خاک و رسوب مواجه هستند.

جزی با اشاره به سابقه زیاد آبخیزداری در کشور، اظهار داشت: آبخیزداری چه در زمان خشکسالی و ترسالی در مدیریت سیل، نفوذ آب به آبخوان‌ها، افزایش آب چشمه‌ها و قنوات موثر و حائز اهمیت بوده، به همین دلیل پیگیری‌های زیادی از طرف مردم، مسئولان استانی و نمایندگان مجلس برای طرح‌های آبخیزداری بوده است.

فرسایش آبی در ۱۲۵ میلیون هکتار

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه ۱۲۵ میلیون از عرصه‌های کشور در معرض فرسایش آبی است، گفت: در حال حاضر موضوع خاک از آب مهمتر است به دلیل اینکه با فرسایش، امنیت غذایی و بستر زیستی خود را از دست می‌دهیم، بنابراین تکمیل مطالعات تفصیلی اجرایی باید در اولویت قرار گیرد و سازمان برنامه و بودجه به آن توجه کند.

وی تکمیل مطالعات آبخیزداری را ضروری دانست و افزود: هم اکنون در کشور ۲۶ میلیون هکتار مطالعات اجرایی تفصیلی در زمینه آبخیزداری انجام شده که در صورت تخصیص اعتبارات اجرایی می‌شود.

جزی با بیان اینکه بر اساس ضوابط و چارچوب‌های سازمان جنگل‌ها پروژه‌های آبخیزداری در مناطقی اجرا می‌شود که مطالعات اجرایی داشته باشند، اضافه کرد: پروژه‌های آبخیزداری بسیار متنوع و شامل عملیات مکانیکی، عملیات بیولوژیک و یا تلفیقی است که با توجه به شرایط جغرافیایی و نیاز و هدف هر حوزه آبخیز اجرا می‌شود، در واقع خاصیت آبخیزداری همین است و اینکه می‌گویند آبخیزداری هنر مدیریت حوزه است به این دلیل است که بر یک موضوع خاص تمرکز نمی‌کند و با توجه به تمام نیازهای حوزه اعم از جغرافیایی و اجتماعی انسانی، این عملیات پیش بینی و اجرا می‌شود آنچنانکه هیچ تخریب و دست‌خوردگی در طبیعت ایجاد نمی‌کند.

وی ادامه داد: تعهدات آبخیزداری بر اساس برنامه ششم توسعه ۱۰ میلیون هکتار است، که به طور متوسط ۲ میلیون هکتار برای پنج سال پیش بینی شده است، به این ترتیب اگر هزینه هر هکتار ۱۰ میلیون ریال برآورد شود، سالانه باید حداقل ۲۰ هزار میلیارد ریال برای تحقق تعهدات برنامه ششم اختصاص یابد.

جزی گفت: اگر اعتبارات صندوق توسعه ملی و نگاه ویژه به آبخیزداری نبود، با اعتبارات سالانه این بخش نمی‌توانستیم کار زیادی از پیش ببریم اما در این سه سال شاهد یک حرکت جهشی در اقدامات آبخیزداری بودیم، به همین دلیل با وجود شرایط کشور، به دلیل استقبال خوب، این پروژه‌ها ادامه داشته و امیدواریم در سال‌های آینده نیز تداوم پیدا کند تا به کنترل فرسایش خاک، مدیریت رسوب و موضوع سیل کمک کنیم زیرا سیل یکی از مسائلی است که با تغییر اقلیم هر سال با آن روبرو هستیم و هیچ گریزی از آن نداریم.

وی با بیان اینکه پروژه‌های آبخیزداری نیز از همه گیری ویروس کرونا بی‌تاثیر نبوده است، افزود: استقرار کارگاه‌ها و فعالیت کارگران و بحث‌های اجتماعی با وجود پراکندگی طرح‌ها در روستاها تحت تاثیر شرایط این بیماری قرار گرفته است.

جزی اضافه کرد: پروژه‌هایی که تا اسفند ماه پارسال و پیش از شیوع ویروس کرونا اجرا شده متوسط پیشرفت ۹۰ تا ۹۵ درصد دارد و مابقی طرح‌ها که از محل تخصیص اعتبار مازاد (بر اساس تغییرات ارزی) اختصاص یافته تا مهر ماه به اتمام می‌رسد.

سالی یک سد پر از خاک می‌شود

این مقام مسئول متوسط فرسایش خاک در کشور را ۱۶.۴ تن در هکتار در سال عنوان کرد و گفت: این میزان بسیار بیشتر از نرخ مجاز فرسایش (۰.۵ تا ۱.۵ تن در هکتار در سال) برآورد شده است.

به گفته وی، میزان فرسایش مناطق مختلف متفاوت است اما با این نرخ متوسط باید تلاش زیادی برای مدیریت فرسایش انجام شود.

دبیر ستاد هماهنگی اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری کشور با اشاره به اهمیت توجه به فرسایش خاک اظهار داشت: ۵۰ میلیارد مترمکعب از آب ورودی به کشور، توسط سدها برنامه ریزی و کنترل می‌شود، بنابراین هزینه زیادی برای سدسازی و ایجاد مخازن در کشور شده، این در حالیست که مخازن سدها به جای آب، در حال پر شدن با خاک است.

وی تاکید کرد: اگر سدسازی به عنوان استراتژی مود توجه است، آبخیزداری باید دوچندان مورد توجه قرار گیرد زیرا حفاظت از این سدها با آبخیزداری امکان پذیر است.

جزی تصریح کرد: سالانه حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب از مخازن سدهای کشور با خاک پر می‌شود که تقریبا به اندازه مخزن سد کرج است، به این معنی که هر سال یک مخزن سد در کشور را با خاک داریم از دست می دهیم.

وی افزود: هزینه سدسازی بسیار کلان و هزینه آبخیزداری بسیار پایین است، به طوری در آبخیزداری نرخ فایده و بهره وری، به طور متوسط ۴.۸ برابر نرخ هزینه است، گرچه این رقم صرفنظر از سود اکوسیستمی و تلطیف هواست.

جزی با تاکید بر برنامه ریزی برای جلوگیری از انتقال رسوب به مخازن سدها، اظهار داشت: خوزستان جزو استان‌هایی است که در این زمینه مورد توجه ویژه بوده و حتی از اضافه اعتباری که سال ۹۸ از محل تغییر اعتبارات ارزی به آبخیزداری اختصاص یافت خوزستان جزو چند استانی بود که اعتبار ویژه دریافت کرد، زیرا اعتقاد داریم در این استان باید هم در مدیریت سیل و مدیریت منابع آب به استان کمک کنیم و علاوه بر سابقه خوب آبخیزداری در خوزستان، درخواست‌های مردمی نیز برای اجرای آبخیزداری بسیار زیاد بودهاست.

بحران فرسایش خاک در زاگرس

جزی بیشترین مشکل از نظر فرسایش خاک را متوجه حوزه زاگرس عنوان کرد و گفت: استان‌های حوزه زاگرس اعم از لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس، ایلام، کرمانشاه، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، استان‌هایی هستند که حیات کشور به لحاظ آبی و اکوسیستم و تولید به آنها وابسته است، و از سوی دیگر نرخ فرسایش بالایی دارند.

وی افزود: در سیل ۹۸ استان‌های کرمانشاه، لرستان، ایلام و حوزه‌های رودخانه‌های اصلی همچون کرخه و کارون که رگ‌های حیاتی کشور هستند، تحت تاثیر قرار گرفتند که برای مدیریت فرسایش باید در اولویت قرار گیرند.

جزی با بیان اینکه فرسایش خاک هم از لحاظ فرسایش طبیعی و هم فرسایش تشدید شونده باید مورد توجه قرار گیرد، اضافه کرد: تغییرات کاربری، از بین رفتن پوشش گیاهی، بی‌توجهی به عرصه‌های منابع طبیعی و نگاه کردن به منابع طبیعی به عنوان زمین، باعث می‌شود ما اراضی و زیرساخت‌های طبیعی خودمان را از دست بدهیم، از سوی دیگر با توجه به تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های متناوب، جایگزینی آنها بسیار سخت می‌شود به همین دلیل نرخ فرسایش خاک بالا می‌رود، بنابراین به فرسایش‌های تشدیدشونده که توسط انسان انجام می‌شود باید مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: رقابت برای بهره برداری بیش از اندازه و رقابت برای تصرف و تغییر کاربری به بهانه اقتصاد باعث می‌شود که ما اقتصاد آینده یا «عدالت بین نسلی» را از دست بدهیم، شاید با تغییر کاربری یک منطقه خوشحال شویم اما در واقع جنگل و مرتع را که زیربنای حیاتی آن منطقه است از دست می‌دهیم، زیرا تولید آب و حفظ خاک توسط این منابع امکان پذیر می‌شود.

جزی با تاکید بر نقش دولتمردان در حمایت از طرح‌های آبخیزداری و اختصاص اعتبارات، اظهار داشت: مردم نیز در حفظ عرصه‌های طبیعی و حمایت و همراهی با اجرای پروژه‌های نقش بسزایی دارند، گونه‌هایی که سالانه کشت می‌شود و شخم زدن باعث فرسایش چند برابر خاک شده که این مساله در زیراشکوب جنگل‌های زاگرس دیده می‌شود.

آبخیزداری محروم از اعتبارات استانی

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها در ادامه خواستار اختصاص اعتبارات استانی برای پشتیبانی از طرح‌های آبخیزداری در خوزستان شد و گفت: اختصاص اعتبارات استانی به آبخیزداری بسیار ناچیز است، در حالی که این اقدامات می‌تواند به کنترل فرسایش خاک و سیل و افزایش آب در خوزستان کمک کند که حیات خوزستان به آنها وابسته است و می‌طلبد که پشتیبانی استانی خوبی از این طرح‌ها بشود.

وی افزود: در کنار مطالعات تفصیلی اجرایی، باید اعتبارات استانی نیز به طرح‌های آبخیزداری اختصاص یابد و نباید فقط به اعتبارات ملی اکتفا کرد.

جزی تصریح کرد: اعتبارات ملی از صندوق توسعه فقط صرف اجرای پروژه‌ها می‌شود، و نمی توان از آنها برای پشتیبانی از جمله در تهیه سوخت و امکانات و اضافه کار و ماموریت نیروها استفاده کرد بنابراین ضرورت دارد استانداری خوزستان حمایت ویژه‌ای داشته باشد، زیرا بدون حمایت نیروی انسانی نمی‌توان انتظار زیادی از نیروها داشت، اگر چه همکاران ما با تمام نواقص از جان مایه گذاشته‌اند.

وی اعتبارت آبخیزداری خوزستان را امسال ۳۱۰ میلیارد ریال عنوان کرد و افزود: علت کاهش اعتبارات این است که اعتبار صندوق توسعه ملی در این بخش به نصف رسیده است.

جزی همچنین با اشاره به بازدید از شهرستان‌های هفتکل، باغملک، هویزه و سوسنگرد در سفر ۲ روزه به خوزستان، اضافه کرد: با فرمانداران سوسنگرد و هویزه در راستای تامین آب و کنترل سیل نشست‌هایی برگزار و پیشنهادات خوبی ارائه شد که در دستورکار قرار می‌گیرد.

وی با ابراز رضایت از روند اجرای طرح‌های آبخیزداری در خوزستان، اظهار داشت: با وجود شرایط اقتصادی و کرونا، همکاران ما در اداره منابع طبیعی فشارهای زیادی را متحمل می‌شوند به ویژه درخوزستان که شرایط خاص خود را دارد.

به گفته وی، هر چه حمایت استانی و مشارکت فرمانداران و بخشداران و اقدامات مناطق بیشتر باشد، سود آن برای مردم همان منطقه خواهد بود.

جزی در ادامه تاثیر بندهای خاکی آبخیزداری بر شکل گیری کانون‌های بحرانی گرد و غبار در شرق اهواز را رد کرد و گفت: بندهای آبخیزداری فقط با هدف کنترل سیلاب و نفوذ آب ساخته می‌شود و هیچکدام از بندها برای تامین آب نیست مگر اینکه در مناطق خاصی سازمان آب و استانداری و فرمانداری درخواست داشته باشند.

وی با اشاره به مجوز قانونی برای استفاده از آبخیزداری برای تامین آب شرب، افزود: در خوزستان با توجه به اینکه بسیاری از روستاها از آب محروم هستند، می‌توان از طرح‌های آبخیزداری برای این منظور استفاده کرد اما اهداف آبخیزداری عموما کنترل سیل و رسوب است.

جزی اضافه کرد: آبخیزداری این فرصت را ایجاد می‌کند تا به جای جریان سریع رگبار و از دسترس خارج شدن سیلاب، این آب در آبخوان‌ها نفوذ و آنها را تغذیه کند و رطوبت میکرواکوسیستم را در محدوده خود افزایش دهد که در نهایت به افزایش پوشش گیاهی و مدیریت ریزگرد منجر می‌شود، در خوزستان در مناطقی که مدیریت آب صورت گرفته این مساله مشاهده شده است و آبخیزداری به عنوان اقدامات تکمیلی مورد درخواست بوده، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که آبخیزداری باعث افزایش ریزگرد در خوزستان شده است.

آبخیزداری (watershed management)، مطالعه ویژگی‌های یک حوضه آبخیز و فرایند بررسی و اجرای طرح‌ها و برنامه‌ها با هدف توزیع پایدار منابع حوضه آبخیز و تضمین پایداری کارکردهای آن باتوجه‌به تاثیری است که بر جوامع گیاهی و جانوری و انسانی آن حوضه دارد.

۲۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور تصویب شده بود که سهم خوزستان از این اعتبارات در سال‌های ۹۷ و ۹۸، یک هزار و ۳۱۰ میلیارد ریال بوده است.

هوشنگ جزی در حاشیه سفر به خوزستان به منظور بازدید از طرح های آبخیزداری در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا اظهار داشت: در سه سال اخیر (از سال ۹۷ تا کنون) اختصاص اعتبارات صندوق توسعه ملی به پروژه‌های آبخیزداری کشور مورد توجه قرار گرفت، بر همین اساس در سال ۹۷ در حدود هفت هزار میلیارد ریال (۲۰۰ میلیون دلار) و در سال ۹۸ حدود ۲۱ هزار میلیارد ریال (یک هزار و ۵۰۰ میلیون یورو) با توجه به نرخ ارز از محل اعتبارات صندوق ملی به آبخیزداری اختصاص یافت که صد درصد تخصیص داده شده و پروژه‌ها از پیشرفت فیزیکی خیلی خوبی برخوردار هستند.

وی افزود: پروژه‌های آبخیزداری در سال جاری از لحاظ سطح یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از حوزه‌های آبخیز کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد که ۱۱ هزار میلیارد ریال اعتبار از محل صندوق توسعه ملی برای آنها پیش بینی شده، البته هنوز این اعتبار تخصیص داده نشده است.

به گفته وی، با وجود عدم ابلاغ اعتبارات امسال، تمام استان‌ها پیمانکاران خود را انتخاب کرده و پیشرفت فیزیکی اقدامات در استانهای کشور ۲۵ تا ۳۰ درصد است و همکاران نگذاشتند پروژه‌ها متوقف شود.

دبیر ستاد هماهنگی اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری کشور اضافه کرد: در سال ۹۷ در ۱۹۵ حوزه آبخیز کشور، در سال ۹۸ حدود ۹۵۰ حوزه آبخیز و امسال نیز حدود ۵۹۴ حوزه آبخیز در تمام استان‌ها تحت پوشش پروژه‌های آبخیزداری قرار گرفته است.

وی ادامه داد: پروژه‌هایی که در سال های ۹۷ و ۹۸ آغاز شده همچنان ادامه دارد، بخصوص در حوزه‌های بحرانی و سیل خیز که با فرسایش خاک و رسوب مواجه هستند.

جزی با اشاره به سابقه زیاد آبخیزداری در کشور، اظهار داشت: آبخیزداری چه در زمان خشکسالی و ترسالی در مدیریت سیل، نفوذ آب به آبخوان‌ها، افزایش آب چشمه‌ها و قنوات موثر و حائز اهمیت بوده، به همین دلیل پیگیری‌های زیادی از طرف مردم، مسئولان استانی و نمایندگان مجلس برای طرح‌های آبخیزداری بوده است.

فرسایش آبی در ۱۲۵ میلیون هکتار

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه ۱۲۵ میلیون از عرصه‌های کشور در معرض فرسایش آبی است، گفت: در حال حاضر موضوع خاک از آب مهمتر است به دلیل اینکه با فرسایش، امنیت غذایی و بستر زیستی خود را از دست می‌دهیم، بنابراین تکمیل مطالعات تفصیلی اجرایی باید در اولویت قرار گیرد و سازمان برنامه و بودجه به آن توجه کند.

وی تکمیل مطالعات آبخیزداری را ضروری دانست و افزود: هم اکنون در کشور ۲۶ میلیون هکتار مطالعات اجرایی تفصیلی در زمینه آبخیزداری انجام شده که در صورت تخصیص اعتبارات اجرایی می‌شود.

جزی با بیان اینکه بر اساس ضوابط و چارچوب‌های سازمان جنگل‌ها پروژه‌های آبخیزداری در مناطقی اجرا می‌شود که مطالعات اجرایی داشته باشند، اضافه کرد: پروژه‌های آبخیزداری بسیار متنوع و شامل عملیات مکانیکی، عملیات بیولوژیک و یا تلفیقی است که با توجه به شرایط جغرافیایی و نیاز و هدف هر حوزه آبخیز اجرا می‌شود، در واقع خاصیت آبخیزداری همین است و اینکه می‌گویند آبخیزداری هنر مدیریت حوزه است به این دلیل است که بر یک موضوع خاص تمرکز نمی‌کند و با توجه به تمام نیازهای حوزه اعم از جغرافیایی و اجتماعی انسانی، این عملیات پیش بینی و اجرا می‌شود آنچنانکه هیچ تخریب و دست‌خوردگی در طبیعت ایجاد نمی‌کند.

وی ادامه داد: تعهدات آبخیزداری بر اساس برنامه ششم توسعه ۱۰ میلیون هکتار است، که به طور متوسط ۲ میلیون هکتار برای پنج سال پیش بینی شده است، به این ترتیب اگر هزینه هر هکتار ۱۰ میلیون ریال برآورد شود، سالانه باید حداقل ۲۰ هزار میلیارد ریال برای تحقق تعهدات برنامه ششم اختصاص یابد.

جزی گفت: اگر اعتبارات صندوق توسعه ملی و نگاه ویژه به آبخیزداری نبود، با اعتبارات سالانه این بخش نمی‌توانستیم کار زیادی از پیش ببریم اما در این سه سال شاهد یک حرکت جهشی در اقدامات آبخیزداری بودیم، به همین دلیل با وجود شرایط کشور، به دلیل استقبال خوب، این پروژه‌ها ادامه داشته و امیدواریم در سال‌های آینده نیز تداوم پیدا کند تا به کنترل فرسایش خاک، مدیریت رسوب و موضوع سیل کمک کنیم زیرا سیل یکی از مسائلی است که با تغییر اقلیم هر سال با آن روبرو هستیم و هیچ گریزی از آن نداریم.

وی با بیان اینکه پروژه‌های آبخیزداری نیز از همه گیری ویروس کرونا بی‌تاثیر نبوده است، افزود: استقرار کارگاه‌ها و فعالیت کارگران و بحث‌های اجتماعی با وجود پراکندگی طرح‌ها در روستاها تحت تاثیر شرایط این بیماری قرار گرفته است.

جزی اضافه کرد: پروژه‌هایی که تا اسفند ماه پارسال و پیش از شیوع ویروس کرونا اجرا شده متوسط پیشرفت ۹۰ تا ۹۵ درصد دارد و مابقی طرح‌ها که از محل تخصیص اعتبار مازاد (بر اساس تغییرات ارزی) اختصاص یافته تا مهر ماه به اتمام می‌رسد.

سالی یک سد پر از خاک می‌شود

این مقام مسئول متوسط فرسایش خاک در کشور را ۱۶.۴ تن در هکتار در سال عنوان کرد و گفت: این میزان بسیار بیشتر از نرخ مجاز فرسایش (۰.۵ تا ۱.۵ تن در هکتار در سال) برآورد شده است.

به گفته وی، میزان فرسایش مناطق مختلف متفاوت است اما با این نرخ متوسط باید تلاش زیادی برای مدیریت فرسایش انجام شود.

دبیر ستاد هماهنگی اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری کشور با اشاره به اهمیت توجه به فرسایش خاک اظهار داشت: ۵۰ میلیارد مترمکعب از آب ورودی به کشور، توسط سدها برنامه ریزی و کنترل می‌شود، بنابراین هزینه زیادی برای سدسازی و ایجاد مخازن در کشور شده، این در حالیست که مخازن سدها به جای آب، در حال پر شدن با خاک است.

وی تاکید کرد: اگر سدسازی به عنوان استراتژی مود توجه است، آبخیزداری باید دوچندان مورد توجه قرار گیرد زیرا حفاظت از این سدها با آبخیزداری امکان پذیر است.

جزی تصریح کرد: سالانه حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب از مخازن سدهای کشور با خاک پر می‌شود که تقریبا به اندازه مخزن سد کرج است، به این معنی که هر سال یک مخزن سد در کشور را با خاک داریم از دست می دهیم.

وی افزود: هزینه سدسازی بسیار کلان و هزینه آبخیزداری بسیار پایین است، به طوری در آبخیزداری نرخ فایده و بهره وری، به طور متوسط ۴.۸ برابر نرخ هزینه است، گرچه این رقم صرفنظر از سود اکوسیستمی و تلطیف هواست.

جزی با تاکید بر برنامه ریزی برای جلوگیری از انتقال رسوب به مخازن سدها، اظهار داشت: خوزستان جزو استان‌هایی است که در این زمینه مورد توجه ویژه بوده و حتی از اضافه اعتباری که سال ۹۸ از محل تغییر اعتبارات ارزی به آبخیزداری اختصاص یافت خوزستان جزو چند استانی بود که اعتبار ویژه دریافت کرد، زیرا اعتقاد داریم در این استان باید هم در مدیریت سیل و مدیریت منابع آب به استان کمک کنیم و علاوه بر سابقه خوب آبخیزداری در خوزستان، درخواست‌های مردمی نیز برای اجرای آبخیزداری بسیار زیاد بودهاست.

بحران فرسایش خاک در زاگرس

جزی بیشترین مشکل از نظر فرسایش خاک را متوجه حوزه زاگرس عنوان کرد و گفت: استان‌های حوزه زاگرس اعم از لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس، ایلام، کرمانشاه، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، استان‌هایی هستند که حیات کشور به لحاظ آبی و اکوسیستم و تولید به آنها وابسته است، و از سوی دیگر نرخ فرسایش بالایی دارند.

وی افزود: در سیل ۹۸ استان‌های کرمانشاه، لرستان، ایلام و حوزه‌های رودخانه‌های اصلی همچون کرخه و کارون که رگ‌های حیاتی کشور هستند، تحت تاثیر قرار گرفتند که برای مدیریت فرسایش باید در اولویت قرار گیرند.

جزی با بیان اینکه فرسایش خاک هم از لحاظ فرسایش طبیعی و هم فرسایش تشدید شونده باید مورد توجه قرار گیرد، اضافه کرد: تغییرات کاربری، از بین رفتن پوشش گیاهی، بی‌توجهی به عرصه‌های منابع طبیعی و نگاه کردن به منابع طبیعی به عنوان زمین، باعث می‌شود ما اراضی و زیرساخت‌های طبیعی خودمان را از دست بدهیم، از سوی دیگر با توجه به تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های متناوب، جایگزینی آنها بسیار سخت می‌شود به همین دلیل نرخ فرسایش خاک بالا می‌رود، بنابراین به فرسایش‌های تشدیدشونده که توسط انسان انجام می‌شود باید مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: رقابت برای بهره برداری بیش از اندازه و رقابت برای تصرف و تغییر کاربری به بهانه اقتصاد باعث می‌شود که ما اقتصاد آینده یا «عدالت بین نسلی» را از دست بدهیم، شاید با تغییر کاربری یک منطقه خوشحال شویم اما در واقع جنگل و مرتع را که زیربنای حیاتی آن منطقه است از دست می‌دهیم، زیرا تولید آب و حفظ خاک توسط این منابع امکان پذیر می‌شود.

جزی با تاکید بر نقش دولتمردان در حمایت از طرح‌های آبخیزداری و اختصاص اعتبارات، اظهار داشت: مردم نیز در حفظ عرصه‌های طبیعی و حمایت و همراهی با اجرای پروژه‌های نقش بسزایی دارند، گونه‌هایی که سالانه کشت می‌شود و شخم زدن باعث فرسایش چند برابر خاک شده که این مساله در زیراشکوب جنگل‌های زاگرس دیده می‌شود.

آبخیزداری محروم از اعتبارات استانی

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها در ادامه خواستار اختصاص اعتبارات استانی برای پشتیبانی از طرح‌های آبخیزداری در خوزستان شد و گفت: اختصاص اعتبارات استانی به آبخیزداری بسیار ناچیز است، در حالی که این اقدامات می‌تواند به کنترل فرسایش خاک و سیل و افزایش آب در خوزستان کمک کند که حیات خوزستان به آنها وابسته است و می‌طلبد که پشتیبانی استانی خوبی از این طرح‌ها بشود.

وی افزود: در کنار مطالعات تفصیلی اجرایی، باید اعتبارات استانی نیز به طرح‌های آبخیزداری اختصاص یابد و نباید فقط به اعتبارات ملی اکتفا کرد.

جزی تصریح کرد: اعتبارات ملی از صندوق توسعه فقط صرف اجرای پروژه‌ها می‌شود، و نمی توان از آنها برای پشتیبانی از جمله در تهیه سوخت و امکانات و اضافه کار و ماموریت نیروها استفاده کرد بنابراین ضرورت دارد استانداری خوزستان حمایت ویژه‌ای داشته باشد، زیرا بدون حمایت نیروی انسانی نمی‌توان انتظار زیادی از نیروها داشت، اگر چه همکاران ما با تمام نواقص از جان مایه گذاشته‌اند.

وی اعتبارت آبخیزداری خوزستان را امسال ۳۱۰ میلیارد ریال عنوان کرد و افزود: علت کاهش اعتبارات این است که اعتبار صندوق توسعه ملی در این بخش به نصف رسیده است.

جزی همچنین با اشاره به بازدید از شهرستان‌های هفتکل، باغملک، هویزه و سوسنگرد در سفر ۲ روزه به خوزستان، اضافه کرد: با فرمانداران سوسنگرد و هویزه در راستای تامین آب و کنترل سیل نشست‌هایی برگزار و پیشنهادات خوبی ارائه شد که در دستورکار قرار می‌گیرد.

وی با ابراز رضایت از روند اجرای طرح‌های آبخیزداری در خوزستان، اظهار داشت: با وجود شرایط اقتصادی و کرونا، همکاران ما در اداره منابع طبیعی فشارهای زیادی را متحمل می‌شوند به ویژه درخوزستان که شرایط خاص خود را دارد.

به گفته وی، هر چه حمایت استانی و مشارکت فرمانداران و بخشداران و اقدامات مناطق بیشتر باشد، سود آن برای مردم همان منطقه خواهد بود.

جزی در ادامه تاثیر بندهای خاکی آبخیزداری بر شکل گیری کانون‌های بحرانی گرد و غبار در شرق اهواز را رد کرد و گفت: بندهای آبخیزداری فقط با هدف کنترل سیلاب و نفوذ آب ساخته می‌شود و هیچکدام از بندها برای تامین آب نیست مگر اینکه در مناطق خاصی سازمان آب و استانداری و فرمانداری درخواست داشته باشند.

وی با اشاره به مجوز قانونی برای استفاده از آبخیزداری برای تامین آب شرب، افزود: در خوزستان با توجه به اینکه بسیاری از روستاها از آب محروم هستند، می‌توان از طرح‌های آبخیزداری برای این منظور استفاده کرد اما اهداف آبخیزداری عموما کنترل سیل و رسوب است.

جزی اضافه کرد: آبخیزداری این فرصت را ایجاد می‌کند تا به جای جریان سریع رگبار و از دسترس خارج شدن سیلاب، این آب در آبخوان‌ها نفوذ و آنها را تغذیه کند و رطوبت میکرواکوسیستم را در محدوده خود افزایش دهد که در نهایت به افزایش پوشش گیاهی و مدیریت ریزگرد منجر می‌شود، در خوزستان در مناطقی که مدیریت آب صورت گرفته این مساله مشاهده شده است و آبخیزداری به عنوان اقدامات تکمیلی مورد درخواست بوده، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که آبخیزداری باعث افزایش ریزگرد در خوزستان شده است.

آبخیزداری (watershed management)، مطالعه ویژگی‌های یک حوضه آبخیز و فرایند بررسی و اجرای طرح‌ها و برنامه‌ها با هدف توزیع پایدار منابع حوضه آبخیز و تضمین پایداری کارکردهای آن باتوجه‌به تاثیری است که بر جوامع گیاهی و جانوری و انسانی آن حوضه دارد.

۲۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور تصویب شده بود که سهم خوزستان از این اعتبارات در سال‌های ۹۷ و ۹۸، یک هزار و ۳۱۰ میلیارد ریال بوده است.