نقش مرحوم آیت‌الله خزعلی در شکل‌گیری انقلاب در خوزستان چگونه بود؟

به گزارش شبکه خبری خوزستان به نقل از تسنیم؛

مرحوم آیت‌الله خزعلی از مبارزان و همراهان انقلاب و امام خمینی (ره) بودند که در پیروزی و شکل‌گیری جریان انقلاب در استان خوزستان نقش ویژه داشتند.

مرحوم آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی در ۲۵ شهریور ۱۳۹۴ پس از ۹۰ سال مجاهدت در راه اسلام و انقلاب درگذشت.  وی علاوه بر اینکه یکی از منبریان فعال بود در طول سال‌های ۴۳ تا ۵۶ نیز هیچ‌گاه ارتباط خود را با خوزستان و فعالیت‌های سیاسی این منطقه قطع نکرد.

در سال‌های ۵۶ و ۵۷ نیز با اوج‌گیری و خیزش عمومی ‌مردم ایران به رهبری امام‌خمینی(ره)، یکی از ارکان اصلی بود که بیشترین سخنرانی‌ها و منابر انقلابی را در مساجد مختلف اهواز و به‌خصوص حسینیه‌ اعظم برگزار می‌کرد. در این زمینه در کتاب «انقلاب اسلامی در اهواز» جلد اول که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده آمده است:

نقش منبرهای آتشین آیت‌الله مبارز در غلیان احساسات انقلابی مردم در خوزستان

مرحوم آیت‌الله خزعلی در خوزستان دارای نقش و پایگاه مهمی ‌بود؛ به‌گونه‌ای‌ که سال‌های ۴۲ تا ۵۷ در گزارش‌های ساواک، مرحوم آیت‌الله خزعلی روحانی افراطی، اخلال‌گر و طرفدار آیت‌الله خمینی(ره) نامیده می‌شود. به‌همین جهت بارها و بارها کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی شهر قم حضور وی را در این شهر به صلاح نمی‌دانست و همیشه حکم تبعید او را به مناطق دورافتاده صادر می‌کرد.

مردم اهواز نیز با آگاهی از افکار انقلابی و طرفداری و حمایت مرحوم آیت‌الله خزعلی از حرکت امام‌خمینی(ره) به پای منبر او تجمع نموده به سخنان او گوش فرا می‌دادند. از طرفی، ساواک و شهربانی نیز در سراسر کشور نسبت به مسافرت‌ها و به‌خصوص منابر مرحوم آیت‌الله خزعلی حساسیت زیادی نشان می‌دادند؛ به‌گونه‌ای که با گماشتن جاسوسان و گزارشگران درصدد نظارت دقیق بر او بودند. از این رو وی به سبب ایراد سخنان تند بر ضدرژیم، بارها ممنوع‌المنبر شد.

از اسناد به‌جا مانده از ساواک و شهربانی مشخص می‌شود که مرحوم آیت‌الله خزعلی، در نقاط مختلف و مراکز متعدد اداری، مذهبی و سیاسی اهواز به مناسبت‌های مختلف با مردم سخن گفته و آنها را در جریان مشکلات و مسائل رژیم قرار می‌داده؛ به گونه‌ای ‌که اطلاعات ارائه شده در سخنرانی‌ها نوعاً در جهت تحریک احساسات مردم و تشدید و تداوم اعتصابات بوده است.

حضور مرحوم آیت‌الله خزعلی در اجتماعات مختلف مردم و دعوت به مبارزه

مرحوم آیت‌الله خزعلی نه تنها در مساجد، بلکه کارخانجات و هر کجا که امکان ارتباط با مردم و تجمعات آنها بود، حاضر می‌شد و سخنرانی‌های افشاگرانه‌ای ایراد می‌کرد.

در سند ذیل که حاوی گزارش شهربانی استان خوزستان است، در مورد سخنرانی مرحوم آیت‌الله خزعلی در مجتمع صنایع فولاد اهواز، در رابطه با سوء‌استفاده‌های شریف امامی ‌و ارتشبد ازهاری آمده است:

عده‌ای حدود ۱۵ هزار نفر در صنایع فولاد اجتماع، بدواً شیخ‌ ابوالقاسم خزعلی سخنرانی و ضمن محکوم نمودن اقدامات دولت از حاضرین خواست که به اعتصاب و مبارزه‌ خود ادامه دهند و از لحاظ آذوقه و نفت به یکدیگر کمک کنند. نامبرده در سخنان خود اضافه می‌نماید در مدتی که شریف‌امامی‌ رئیس دولت بوده ۲۵۰ میلیون تومان و ارتشبد ازهاری ۱۷۰ میلیون تومان سوء‌استفاده کرده‌اند.

مرحوم آیت‌الله خزعلی علاوه بر اینکه در سخنرانی‌های خود به رژیم پهلوی تاخت و تاز بسیار می‌کرد، با مردم و انقلابیون نیز در زمینه‌هایی همچون چگونگی حفظ وحدت کلمه، ارتباط با یکدیگر، رعایت حال مردم از سوی بازاریان و کسبه، تأمین محصولات کشاورزان و مایحتاج مردم از سوی کشاورزی و به‌طور کلی هرگونه گران‌فروشی و کم‌فروشی سخن می‌گفت و هشدارهای لازم را می‌داد.

این مسئله البته بسیار مهم بود، چرا که در صورت بروز این‌گونه بی‌نظمی‌ها و لجام گسیختگی‌ها، بسیار محتمل بود که به اصل انقلاب لطماتی وارد شود و از این رهگذر بدبینی‌هایی نسبت به کل حرکت انقلاب در میان مردم پدیدار شود. در این رابطه شهربانی استان خوزستان در گزارشی که به اداره‌ی اطلاعات شهر اهواز نوشته چنین آمده:

برابر خبر واصله، ساعت ۱۸:۴۵ مورخه‌ ۱۴/۱۰/۵۷ شیخ ابوالقاسم خزعلی در عباسیه در حضور حدود ۶ هزار نفر، سخنانی درباره‌ ارتباط دین و آزادی بیان و خطاب به حاضرین اظهار داشته الان زمان جنگ است از گران‌فروشی و پوشیدن لباس نو پرهیز کنید و درمورد تأمین محصولات کشاورزی بکوشید، زیرا ممکن است قحطی مصنوعی به بار بیاورند و نیز درمورد حفاظت از کارخانه‌ها مطالبی عنوان و گفته است؛ این کارخانه‌ها مال شماست و ارتش از خدا می‌خواهد ضرری به این تأسیسات وارد شود و در خاتمه، اعلامیه‌هایی مبنی بر اعلام همبستگی کارکنان کارخانه‌ خانه‌سازی با سایر اعتصابیون بین مردم توزیع شده است.

تبیین رهنمودهای امام خمینی (ره) برای مردم

یکی دیگر از محورهای مبارزاتی و فعالیت‌های سیاسی مرحوم آیت‌الله خزعلی بیان سخنان و رهنمودهای امام در خصوص مسائل انقلاب بود که روزانه خطاب به مردم، چه در قالب اعلامیه و چه به شکل نوار و چه حتی به صورت توصیه‌هایی که در پیام‌های تلفنی با یاران خود در ایران مطرح می‌کرد بود.

 مرحوم آیت‌الله خزعلی در راستای این هدف به قرائت پیام‌ها و اطلاعیه‌هایی در منابر و مساجد می‌پرداخت و این کار ضمن اینکه خطراتی را برای وی در برداشت از تأثیرگذاری بالایی برخوردار بود که معمولاً سایر سخنرانان و منبر‌های اهواز از این کار خودداری می‌کردند. در گزارش دیگری که از سوی شهربانی به ریاست اداره‌ اطلاعات نوشته شده در خصوص این نوع اقدامات مرحوم آیت‌الله خزعلی چنین آمده است:

بعد از ظهر مورخه‌ی ۱۷/۱۰/۵۷ شیخ ابوالقاسم خزعلی در عباسیه در حضور حدود ۷ هزار نفر بالای منبر رفته و ضمن بحث درمورد توحید و خداشناسی اظهار داشته نهضت ما یک نهضت توحیدی و اسلامی ‌‌است و کسانی که به مبانی توحید اعتقاد نداشته باشند همان‌طور‌که رهبر نهضت اسلامی ‌در مصاحبه با لوموند اعلام کرد در بین ما جایی ندارند و به ذکر مثال‌هایی در این زمینه پرداخت. سپس اعلامیه‌ مورخه‌ ۷ صفر خمینی را عیناً قرائت و موارد را جزو به جزو تشریح نموده است و نیز درمورد ساعات منع عبور و مرور صحبت کرده و گفته است در مشهد و قم مردم به ساعات منع عبور و مرور توجهی نکرده و دسته‌جمعی به خیابان‌ها ریخته‌اند. مسئولین فرمانداری نظامی ‌‌باید وظیفه‌ خود را در این خصوص بدانند و بی‌خودی آزادی مردم را سلب نکنند و ساعات منع عبور و مرور را تقلیل دهند.

مرحوم آیت‌الله خزعلی به دلیل تعدد سخنرانی‌ها و تشدید فعالیت‌هایش در اهواز به یکی از ارکان تصمیم‌گیری‌های انقلابیون تبدیل شد به گونه‌ای ‌که بسیاری از امور در ارتباط با انقلاب با مشورت وی صورت می‌گرفت و در بسیاری از مسائل نظر می‌داد، که نظر او در مسائل مذکور از سوی علمای اهواز و هسته‌های انقلابی پذیرفته می‌شد. از طرفی، به دلیل اینکه وی در میان علمای قم و روحانیون طراز اول تهران نیز شناخته شده بود برای بعضی از مشورت‌ها و کارها به تهران فرا خوانده می‌شد.

قاطعیت و صراحت ویژگی برجسته مرحوم آیت الله خزعلی

یکی دیگر از ویژگی‌های سخنرانی‌ها و فعالیت‌های سیاسی مرحوم آیت‌الله خزعلی در اهواز، قاطعیت او در سخنرانی‌ها و صراحت لهجه‌ او در برخورد با عوامل رژیم پهلوی و به کار بردن کلماتی بود که سایر منبری‌ها و روحانیون اهواز معمولاً این‌گونه نبودند. در یکی از اسنادی که شهربانی خوزستان خطاب به ریاست اداره‌ اطلاعات تهیه نموده آمده است:

ساعت ۱۸:۳۰ روز جاری شیخ ابوالقاسم خزعلی در حسینیه‌ اعظم به منبر رفته ضمن سخنرانی اظهار داشت ما زیر بار ظلم نمی‌رویم و سختی‌ها را بر خود هموار می‌کنیم… وی افزود رئیس شهربانی نفهم‌ اندر نفهم بهبهان گفته است قرآن را به آتش می‌اندازیم؛ چرا به جای تیمارستان یک شهربانی را به او داده‌اند؟ مگر می‌شود که مردم خاموش باشند؟ وی سپس اعلامیه‌ مورخ ۲۲/۱۰/۵۷ [آیت‌الله]خمینی درباره‌ شورای انقلاب جمهوری اسلامی‌ ‌و احتمال کودتای نظامی ‌‌را قرائت، در خاتمه خطاب به حاضرین که بیش از ۱۵ هزار نفر بودند، گفت ارتش و پلیس را آزار ندهید این‌ها برادران ما هستند و به زودی به صفوف ما خواهند آمد؛ و از سربازان و پلیس خواست که به جای بد رفتاری با مردم و تیراندازی، از مردم مبارز حمایت کنند. وی سپس از بازاریان تقاضا نمود که مغازه‌های خود را باز کنند و اجناس را به قیمت خرید در اختیار مردم بگذارند تا در مضیقه قرار نگیرند.

همان‌گونه که مشاهده می‌شود در این گزارش شهربانی به ساواک اعلام شده که مرحوم آیت‌الله خزعلی دوباره اطلاعیه‌ [آیت‌الله]«خمینی» را عیناً بر بالای منبر قرائت نموده که این مسئله نشان‌دهنده‌ این است که رویه‌ مرحوم آیت‌الله خزعلی قرائت و تبیین آخرین و جدیدترین دیدگاه‌ها و رهنمودهای امام‌خمینی به مردم در ارتباط با انقلاب بوده است.

نفوذ کلام مرحوم آیت‌الله خزعلی بین ارتشیان و نیروهای نظامی ‌‌رژیم

یکی دیگر از نقش‌هایی که مرحوم آیت‌الله خزعلی در ارتباط با جریان انقلاب در اهواز داشته ارتباط با ارتشیان و نیروهای نظامی ‌‌رژیم بوده که به‌عنوان ناراضی و یا فراری با وی در تماس بوده و گاهی اطلاعاتی را نیز از درون نیروهای رژیم به او ارائه نموده و در خصوص موقعیت نیروها در پادگان‌ها تذکراتی می‌داده‌اند. آیت‌الله خزعلی به اتفاق سایر دست‌اندرکاران انقلاب در اهواز امکاناتی را نیز جهت فراری دادن سربازان و نیروهای نظامی‌ ‌رژیم از قبیل پول و مسکن موقت برای مخفی شدن و غیره فراهم کرده بودند.

گزارشگران شهربانی و ساواک این‌گونه تحریکات و سخنرانی‌ها را در سطح شهر اهواز به‌طور کامل زیر نظر داشتند و بیانات او را نیز کلمه به کلمه گزارش و درمورد آن هشدارهای لازم را به مقامات مافوق می‌دادند. در یکی از اسناد در این رابطه آمده است:

شیخ ابوالقاسم خزعلی در مورخه‌ ۲۴/۱۰/۵۷ در حسینیه‌ اعظم در حضور حدود ۵۰ هزار نفر از اهالی، به منبر رفته و ضمن سخنرانی خود گفته است اخیراً تعدادی از افراد و درجه‌داران مراجعه و گفته‌اند در حال حاضر ما فقط به جامعه‌ روحانیت اعتماد داریم زیرا دیگران تا به حال هر چه گفته‌اند دروغ بوده است و ما حالا بیدار شده‌ایم و هر موقع مطلبی باشد به ما بگویید تا جان خود را نثار خواهران و برادران نماییم.

ارتش تا حالا به ما گفته بود که مردم بر ضد کشور عمل می‌کنند، لیکن حالا فهمیده‌ایم که آن کسی که بر ضد کشور عمل می‌کند، همین امروز و فردا کشور را ترک خواهد کرد و او است که ثروت مردم را به باد می‌دهد. و نیز در ادامه‌ سخنان خود روی این موضوع که انقلاب مردم انقلابی است اسلامی، ‌‌تأکید کرده و گفته است ما خداپرست هستیم و با چپ‌گرایان دستمان توی یک کاسه نمی‌رود… و گفته است هنوز بعضی از افسران و درجه‌داران در خواب هستند، ان‌شاءالله آنها را هم بیدار خواهیم کرد…».

به این ترتیب، مرحوم آیت‌الله خزعلی تا پایان حوادثی که به پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۵۷ انجامید، در اهواز اقامت داشت و در همه‌ حوادث به‌گونه‌ای فعال بود.

عامل چهارشنبه سیاه اهواز چه کسی بود؟

وی درمورد آخرین روزهای انقلاب و حوادثی که به‌وجود آمد، در آخرین خاطرات خود در خوزستان و اهواز چنین می‌گوید: «یکی از کسانی که مردم اهواز را در ایام تظاهرات اذیت می‌کرد و دستور تیراندازی می‌داد تیمسار جعفریان، فرمانده حکومت نظامی بود، او حتی حکم قتل مرا داده بود. چهارشنبه‌ سیاه که باعث شهید شدن عده زیادی در اهواز گردید، به دستور او به وجود آمد. چون مردم شهر از خروج محمدرضا پهلوی از ایران خوشحال شدند، تیمسار جعفریان دستور تیراندازی را صادر کرد و چهارشنبه‌ی سیاه به‌وجود آمد.

از وقایع مهم دیگر در خوزستان جریان سینما رکس آبادان است. بر کسی پوشیده نیست که عامل اصلی آتش‌زدن سینما، شاه و عوامل او بودند. با این همه یک روحانی درباری به نام نوقانی ضمن ترتیب دادن مجالس روضه‌خوانی می‌خواست شاه و دارودسته‌اش را از این گناه مبرا کند. این فرد در آن زمان در مشهد می‌زیست و الآن در خارج کشور زندگی می‌کند و روزگار بدی دارد».

مرحوم آیت‌الله خزعلی به‌طور کلی در طول سال‌های آغاز و تداوم حرکت انقلاب اسلامی به رهبری امام‌خمینی(ره)، همواره به‌عنوان یکی از نزدیکان امام و از جمله روحانیونی که در کار مبارزه و فعالیت سیاسی حضور داشتند، فعالیت‌های بسیار زیادی را در اهواز و در جهت خط انقلاب اسلامی ‌‌انجام داد.

از این رهگذر بارها احضار، دستگیر، زندان و تبعید شد، اما همواره پس از هر دستگیری و تبعید و زندان به عناوین مختلف باز به اهواز سفر کرده، شروع به فعالیت می‌کرد. در دوره‌ سال‌های ۵۶ و ۵۷ حضور او تا آخرین روزهای پیروزی یعنی ۲۲ بهمن ۵۷ تداوم داشت و پس از پیروزی انقلاب و با دریافت احکامی‌ همچون عضویت در شورای نگهبان قانون اساسی در تهران اقامت گزید.

انتهای پیام/